" Volgens mij ligt het ontstaan van DE TAAL ten grondslag aan de menselijke verbeeldingskracht, de menselijke inventiviteit en daarmee het ontstaan van wereld 3. Want we mogen aannemen dat de voornaamste ( bijna menselijke ) functie van het descriptief taalgebruik was WARE beschrijvingen te geven, ware verslagen van gebeurtenissen. Maar daarna brak ook het moment aan dat taal gebruikt kon worden om leugens, ' sprookjes ' te vertellen. Dit lijkt me de beslissende stap. "
Karl R. POPPER, filosoof, 1974.
Karl Popper
" Ook de vroege christenen wisten al heel precies dat de wereld geregeerd wordt door DEMONEN en dat iemand die politiek gaat bedrijven, dat wil zeggen, die ermee akkoord gaat MACHT en geweld als middelen te hanteren, een pact heeft gesloten met de duivel, en wel zodanig dat het niet langer waar is dat het goede wat hij doet het goede voortbrengt en het kwade het kwaad, maar dat dikwijls het tegenovergesteld het geval is. Wie dit niet ziet is in politiek opzicht een kind. "
Max Weber, socioloog, 1919.
Max Weber
LEXICON POLITIEK.
A
Agenda : lijst van onderwerpen die op een vergadering of op een bepaald moment ( vb. voor een begrotingscontrole of politieke verkiezingen ) besproken worden. gewoonlijk maakt men hier een scherp onderscheid tussen een administratieve en een politieke agenda. het eerste woord is louter formeel, het tweede meer geladen. Het laatste woord heeft dan betrekking op dossiers waarmee men wil " scoren " bij de publieke opinie en /of bij de kiezers.
Amendement : recht van een parlementair of een regeringslid om een voorstel of ontwerp van wet te kunnen veranderen. zeer belangrijk aspect van het parlementair werk
Amigocratie : systeem van vriendjespolitiek. vanaf een bepaald moment dient men in dit land te beschikken over politieke contacten om 'een hoge job 'te kunnen bemachtigen, Copernicus of niet.
Autocratie : regeervorm waarbij 1 persoon de lakens min of meer zelfstandig kan uitdelen.vb. het regime van Hitler in het Duitsland van de jaren dertig, of dat van Stalin in dezelfde periode in Rusland - USSR -. Hedendaagse tijd : het Zimbabwe van Robert Mugabe.
B
Begroting :raming van de inkomsten en de uitgaven van een land ( macro-economisch gezien ) het opstellen van een begroting is een zeer belangrijke taak voor iedere regering. het gaat hier niet alleen om het financieel beleid van de staat, maar ook en vooral om het maken van maatschappelijke keuzen. geld is er altijd te weinig : vandaar de vraag naar welke beleidsopties er op budgettair vlak worden genomen.
Begrotingscontrole : iedere begroting is een raming, een min of meer doordachte inschatting van uitgaven en inkomsten van de Staat. Via een zgn. begrotingscontrole gaan regering en afzonderlijke ministers na wat er juist met het geld van de Staat gebeurt. In dit verband spreekt men vaak van meevallers -soms - of tegenvallers - gebeurt vaker -.Vandaar de noodzaak om de begroting, zeker in periode van financiële turbulenties - continu aan te passen. Parlementsleden hebben ook het recht om elk jaar te stemmen over de begroting van het volgend jaar.
Beleid : algemeen woord van het politieke taalspel. geheel van maatschappelijke keuzes, opties, beslissingen en concrete acties om ideeën op te leggen aan een complexe werkelijkheid. (zie citaten Popper en Weber ) opgave die er altijd is, maar ook ook nooit volledig kan bereikt worden. spanning droom - daad.
Beleidsniveau :de politieke werkelijkheid bestaat uit verschillende lagen en is immens complex. op basis van grondgebied en de juridische macht maakt men het onderscheid tussen zgn. beleidsniveau's. vb. de federale regering is verantwoordelijk voor het hele grondgebied, voor bepaalde materies. die probeert men te reglementeren via wetten. idem voor de EU, 27 lidstaten, de commissie ( 2009 - 2014, Barroso) oefent hier macht uit via Europese richtlijnen en verordeningen. zo kan men nog een tijdje doorgaan. laagste beleidsniveau : gemeente - 589 in België -. college van burgemeester en schepen handelen via de gemeenteraad en zgn. gemeentelijke verordeningen.
Breuklijn : spanningsveld op maatschappelijk vlak. in een complex land als België hebben volgende breuklijnen een groot impact : sociaal-economische, communautaire en levensbeschouwelijke. niet alleen via wetgeving , maar ook via allerlei zgn. pacten wil men deze spanningen min of meer onder controle houden. vb. Sint-Michielsakoord - 1993 - en de omvorming van België tot een federale staat. op levensbeschouwelijk vlak is het Schoolpact ( 1958 ) uitermate belangrijk geweest.
C
Coalitie : samenwerking tussen verschillende politieke partijen om een meerderheid te kunnen vormen in de wetgevende kamers. in een land met een meerderheidsstelsel zoals GB is het relatief eenvoudig om een coalitieregering op de been te brengen. In een land als België met een evenredigheidsstelsel en met een sterk versplinterd partijpolitiek landschap ligt het opbouwen van coalitieverbanden uitermate moeilijk.
Commissie : kleine groep parlementairen, gespecialiseerd in bepaalde materies of beleidsopties. de samenstelling van een commissie wordt bepaald door de sterkte van een fractie in de plenaire vergadering; zeer belangrijk onderdeel van de werkzaamheden van een Parlement, spijtig genoeg veel te weinig zichtbaar voor de publieke opinie.
vb. commissie binnenlandse zaken, sociale zekerheid, volksgezondheid, etc.
Communautair :magisch woord , alles wat te maken heeft met het moeilijke samenleven van de Nederlandstaligen en Franstaligen binnen de Belgische constructie. wetten die betrekking hebben op communautaire zaken dienen geregeld te worden via het systeem van ' bijzondere meerderheid '. d.w;z. dat niet alleen twee derden van de kamerleden akkoord dient te gaan, maar ook dat er een meerderheid in beide taalgroepen nodig is.
Compromis : afspraak tussen mensen of groepen die er een verschillende mening op nahouden. om het samenleven leefbaar te houden is het ook in de politiek nodig dat men minstens af en toe water bij de wijn kan doen, anders wordt het land onregeerbaar. tot 2007 was dit systeem van 'gewapende vrede" min of meer leefbaar; sindsdien heeft het Belgisch systeem van compromisbereidheid zware klappen te incasseren gekregen.
Cumul :gevoelsgeladen woord, proces waarbij een politicus tegelijkertijd verschillende jobs uitoefent. vb. vrij onschuldig, lid van het federaal parlement dat in een dorp ook burgemeester is. minder onschuldig, politici die vetbetaalde jobs opnemen binnen grote bedrijven. cumuls liggen altijd gevoelig zeker in een tijd van financiële crisissen en besparingen.
D :
Debat : discussie over ideeën of concrete standpunten ( dossiers ) hier maakt men het onderscheid tussen een parlementair en een maatschappelijk debat. via een min of meer geïnformeerde publieke opinie ( Habermas ) is het essentieel dat grote delen van het volk aan het maatschappelijk debat kan deelnemen.
Decreet : wet van een deelstaat van het koninkrijk België. vb. gelijke kansendecreet voor het onderwijs in Vlaanderen.
Democratie : regeervorm waarbij het volk, minstens gedeeltelijk - vb. via het uitbrengen van een stem, via het lidmaatschap van politieke partijen of via het maatschappelijk debat - énige invloed kan uitoefenen op beslissingen.
E
Electoraal : alles wat met de verkiezingen te maken heeft. wetgeving rond kiessystemen ligt uitermate gevoelig : iedere stem telt en partijen willen hun stemmenaantal steeds maximalisreren. men spreekt bijvb. van een " electorale berekening " - zien wat een wet teweeg kan brengen bij groepen kiezers - of van een " pre-electorale periode " : tijd die aan de verkiezingen voorafgaat.
Europees parlement : kamer van volksvertegenwoordiging van de Europese Unie ( EU- 27 lidstaten ) telt momenteel 736 leden. laatste verkiezingen : juni 2009 volgende verkiezingen : juni 2014 mandaat van 5 jaar. vergaderingen vooral in Straatsburg ( Frankrijk), ook in sterk mindere mate in Brussel. sinds oktober 2010 bezoekt 5-Huw ( Bokrijk ) deze belangrijke instelling. huidige voorzitter Jerzy Butek ( Polen, EVP - christen-democraat, 2009 - 2014 )
Evenredigheidsstelsel : technische term, verkiezingstechniek. systeem waarbij politieke partijen zetels bekomen in de wetgevende kamers op basis van het behaalde aantal stemmen bij de verkiezingen. er is nog een andere betekenis. de kieswet in België verplicht partijen de plaatsen op de lijsten evenwichtig te verdelen over mannen en vrouwen. (ritsprincipe)
F
Federaal : in 1830 werd de Belgische Staat uitgeroepen. het regeersysteem was unitair, d.w.z. dat er toen één regering was voor alle Belgen. In de loop van de jaren werd via complexe processen en ingrepen de unitaire staat omgevormd tot een FEDERALE. dit systeem houdt in dat alle macht niet meer alleen uitgaat van de centrale regering, maar dat ook de gemeenschappen en gewesten er eigen instellingen en regeringen kunnen op nahouden.intrigerend proces. momenteel zijn we al toe aan een zesde staatshervorming.
(verwante concepten : unionistisch federalisme, confederaal model,zelfs hier en daar separatisme)
Formateur :politicus aanvaardbaar voor beide taalgemeenschappen. moet namens de Koning nagaan welke coalities mogelijk zijn. als deze onderhandelingen tot een goed einde kunnen gebracht worden, kunnen kandidaat-ministers worden voorgesteld aan de Koning. meestal wordt de formateur in een latere fase de nieuwe Eerste Minister.
Fractie : groepsvorming in Kamer en Senaat. het gaat om een groep parlementairen die tot eenzelfde partij of kartel behoren. over een slagvaardige fractie in de diverse parlementen is een belangrijke voorwaarde voor een parij om een goede stembusuitslag te verzilveren. In de Kamer mag een fracie vormen wanneer ten minste 5 kamerleden van eenzelfde partij effcetief verkozen werden.
G
Gemeenschap : een bevolkingsgroep met een eigen taal en cultuur. in België worden drie officiële talen gesproken : Nederlands, Frans en Duits. het gebied rond Brussel is tweetalig.
de drie gemeenschappen in ons land hadden houden zich op wettelijk vlak bezig met zaken als onderwijs, taal, cultuur en welzijn.
Gewest : ook een communautair geladen woord. het gewest vertrekt van het grondgebied waar mensen wonen. er zijn drie gewesten, vermits de Duitstalige Belgen aangesloten zijn bij het Waals gewest. gewesten houden zich bezig met zaken als mobiliteit, leefmilieu en ruimte ordening.
Globalisering : periode van mondiaal kapitalisme, waarbij grote ondernemingen - de zgn. MNO's -, supranationale instanties - vb. de EU, UNO, Mercosur -, medianetwerken - vb. CNN, BBC, Al JAZEERA - de toon aangeven. nationale staten voeren wel een beleid, maar blijken in een aantal dossiers weinig of geen invloed te hebben op de gebeurtenissen.
( vb. bij terroristische aanslagen, bij een financiële crash of bij grote economische overnames) men spreekt ook van de afkalving van een natie-staat binnen een tijdperk van globalisering. deze opmerking is zeker van toepassing op een klein land als België.
Grondwet :basistekst van een land op vlak van wetten. deze tekst geeft de grondprincipes aan van een staat of een land. in 1830 werd er een Grondwet opgesteld, sindsdien heeft deze tekst verscheidene aanpassingen gekregen. vb. België werd in de loop der jaren een federale staat. om een Grondwet te kunnen wijzigen, zijn er bijzondere procedures nodig.
H
Halfrond : vergaderzaal van Kamer en Senaat. plaats van de zitbank van de volksvertegenwoordigers. staat mooi opgesteld in een halve cirkel.
Hoorzitting : af en toe nodigen Kamer en Senaat specialisten of experts uit op hun vergaderingen. parlementsleden kunnen dan hun kennis over bepaalde onderwerpen verfijnen door het aanhoren van he betoog van deze mensen. vb. in 1996 - 1997 werden heel wat experts aanhoord in het kader van de onderzoekscommissie naar het bestaan van schadelijke sekten in ons land.
I
Ideologie ( politieke ) : geheel van overtuigingen of ideeën binnen het politieke spectrum. een ideologie heeft niet alleen betrekking op " ultieme waarden", maar ook op materiële belangen. men spreekt van een sociaal-democratische, ecologische, christen-democratische, liberale, populistische , nationalistische en extreem-rechtse ideologie.
binnen een zgn. post-ideologisch tijdperk als het onze zijn deze verschillen dikwijls flinterdun.
iedere partij heeft daarentegen wel een ideoloog, die zich met deze belangwekkende kwesties bezighoudt. de publieke opnie wordt niet echt geraakt door dit debat.een kwestie voor minderheden.
Informatie : schaars goed, zeker binnen een geglobaliseerde mediamaatschappij. besluitvorming dient gebaseerd te zijn op betrouwbare bronnen en feiten, niet alleen op perceptie.
Interpellatie : parlementairen dienen het beleid van de regering ( uitvoerende macht ) te controleren. ze kunnen dus vragen stellen aan de ministers, op donderdag in het federaal parlement en op woensdag in het Vlaams parlement. vragen kunnen betrekking hebben op algemeen beleid of op brandende kwesties uit de actualiteit.
ook in een commissie bestaat er een interpellatiericht. hier zijn de interventies doorgaans meer technisch en minder gemediatiseerd.
K
Kamer :politieke instelling, telt 150 leden, verkozen op basis van het A.E.S. ( algemeen enkelvoudig stemrecht ) Verkiesbaarheid vanaf 21 jaar.het koninkrijk. telt 11 kieskringen die min of meer samenvallen met de provincies. Enkel Leuven en Brussel-Halle - Vilvoorde ( BHV ! ) vormen aparte kieskringen. Laatste federale verkiezingen : juni 2010. Belgische feestdag : 21 juli. Huidige Voorzitter : André Flahaut ( PS ) groene tapijten in het paleis der natie.
Kartel : samenwerkingsverband tussen politieke partijen. om sterker te staan kunnen partijen beslissen om naar buiten te treden met één gezamelijke kandidatenlijst. vb. Cd&V - NVA kartel in 2007 of een kartel Spa - Groen ! bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 ( sommige steden en gemeenten )
Kiesdrempel :minimum aantal stemmen dat een partij moet behalen om een eerste verkozene te kunnen opnemen in een kieskring. In ons land België bestaat er een kiesdrempel van vijf procent.
Kieskring : bij parlementsverkiezingen wordt België ingedeeld in verscheidene kieskringen. Voor de Kamer spreken we van "provinciale kieskringen ":gebieden die min of meer samenvallen met de 11 Belgische provincies. alle mensen die in een bepaalde kieskring wonen kunnen op dezelfde kandidaten. Voor de Senaat bestaan bestaan er Vlaamse, Waalse en Brusselse kieskringen. (voordeel voor de zgn. stemmenkanonnen) Opgelet : voor Leuven en B-H-V bestaan er dus aparte kieskringen.
L
Legislatuur : periode tussen twee verschillende verkiezingen. federaal niveau 4 jaar, Europees en gewestelijk niveau 5 jaar, gemeentelijk 6 jaar. termijn liggen verankerd in wetten en decreten. de eerste volgende verkiezing die juridisch voor 100 % verzekerd is die voor de gemeenteraden in okrober 2012. vooral op federaal vlak is de onzekerheid zeer groot, gelet op de talloze spanningen van de laatste tijd.
Legislatuurregering : regering die bij wet of decreet verplicht wordt haar volledige ambtstermijn uit te zitten. dit systeem wordt toegepast op het Vlaamse beleidsniveau. vb. de huidige Vlaamse regering kwam tot stand na de verkiezingen van juni 2009 en dient haar termijn uit te zitten tot 2014. systeem uitgevonden om de stabiliteit van regering en beleid te verhogen.
Lijstduwer : politicus of figuur die niet echt wil verkozen worden, maar wél symbolisch een lijst wil steunen. systeem wordt ook veelvuldig misbruikt door bekende figuren ( vb. ministers ) die een zgn. kleine verkiezing eens willen testen hoe populair ze wel zijn. bij het behalen van een monsterscore worden ze dan verkozen buiten de natuurlijke volgorde. meestal worden ze dan vervangen door een zgn. opvolger.
Lijststem : electorale verrichting. kiezers die een stem uitbrengen voor een politieke partij en niet voor een welbepaalde kandidaat. men spreekt ook van een 'kopstem' in tegenstelling tot een 'voorkeurstem'.
Lijsttrekker : zichtbaar politicus, die het uithangbord is van een politieke partij in een kieskring. zeker in een mediamaatschappij moeten lijsstrekkers niet alleen bekwaam zijn, maar ook over een groot media-appeal beschikken. (geloofwaardigheid - vlotheid - uitstraling )
Lopende zaken : beleidskwesties die betrekking hebben op gewone dagdagelijkse kwesties. wanneer er geen echte nieuwe politieke meerderheid kan gevormd worden, vraagt de Koning de ontslagnemende regering de lopende zaken waar te nemen , tot er terug een echte regering is gevormd. de huidige regering Leterme ( 2010 - ? ) is zo een regering van lopende zaken.
M
Meerderheid : stemprocedure, een beslissing is definitief wanneer de helft van de parlementairen, plus één 'ja ' of 'neen' stemmen. stemming is geldig wanneer de meerderheid van alle kamerleden effectief aanwezig is.
Middenveld : sociale organiasties, verenigingen en bewegingen die ons land rijk zijn, vormen het zgn. 'maatschappelijke middenveld '. belangrijk in de strijd tegen de verzuring en ook om thema's op de politieke agenda te kunnen plaatsen.
Minister :belangrijk persoon binnen het politieke veld, makat deel uit van de regering ( uitvoerende macht ). moet beleidskeuzen maken binnen de logica van de wet en de begroting.
de Eerste Minister leidt de ploeg, via het kernkabinet of via de iministerraad.
N
Naturalisatie : de Kamer en alleen deze instelling kan beslissen om iemand die geen Belg is toch de Belgische nationaliteit te verlenen. van deze mogelijkheid werd gretig gebruik gemaakt. sinds 1998 bekwamen niet minder dan 600.000 mensen de Belgische nationaliteit.
O
Onderzoekscommissie : Kamer en Senaat beschikken over de mogelikheid om ernstige maatschappelijke problemen grondig te gaan onderzoeken. via een onderzoekscommissie verhoort men dan getuigen, laat men documenten in beslag nemen, aanhoort men experten,formuleert men aanbevelingen.
voorbeelden zijn er legio :er waren in het recente verleden onderzoekscommissies rond sekten, verdwenen en vermoorde kinderen,pedofilieschandalen in de kerk, etc... uit het werk van onderzoekscommissies kunnen belangwekkende veranderingen voortkomen op vlak van beleid : denk maar aan de politiehervorming - Octopusakkoord.
Onschendbaarheid : parlementsleden of ministers mogen slechts voor een strafrechtbank worden gedaagd als het parlement daartoe de uitdrukkelijke toestemming verleent.
Onthouding :procedure bij een stemming. het parlementslid stemt niet voor het voorstel, maar ook niet tegen. houding wordt gesymboliseerd door op de witte knop te drukken.
Ontzuiling : proces waarbij de samenleving en het beleid minder en minder worden bepaald door levensbeschouwelijke, religieuze of ethische kwesties. deze kwesties bestaan nog, maar komen slechts in vrij beperkte mate aan de oppervlakte. (vb. bij stemmingen rond waardengevoelige kwesties) de verzuilde structuren bestaan, maar opereren grotendeels los van de beginsituatie. (vb. in de pers of in het onderwijs)
Open samenleving : politiek - filosofisch concept ontwikkeld door de Brits-Oostenrijkse wetenschapper Karl Popper ( 1902 - 1994 ) hij bedoelt hiermee dat geen enkel maatschappelijk principe boven kritiek mag verheven staan. alles moet voorwerp kunnen zijn van rationele kritiek in een soortgelijke maatschappij.( verschil met totalitaire systemen) belangwekkend concept in de strijd tegen totalitaire regeervomen en /of extremistische politieke bewegingen.
Openbare Financiën :term uit de macro-economie of ecomische politiek. heeft alles te maken met zaken als het BBP - bruto binnenlands product -, uitgaven, inkomsten, rentelasten, schuldafbouw, verdrag van Maastricht, subsidies. regeringen en parlement nemen het niet altijd even nauw met deze gegevens, omwille van de druk om stemmen te halen.
Opkomstplicht :iedere Belgische burger vanaf 18 jaar wordt geacht te gaan stemmen bij verkiezingen. in de meeste landen bestaat dit systeem niet. in Belgiê bestaat er wel geen stemplicht. iedere burger heeft ook het recht 'blanco' te stemmen.
Oppositie : parlementairen die het beleid van de regering niet steunen en ongenadige kritiek geven. in een land als België ligt de relatie meerderheid - oppositie zeer complex, omdat er verschillende beleidsniveau's bestaan, waardoor de meerderheden overal niet gelijklopend zijn.
vb. op dit moment zit de Open VLD in het Vlaams parlement in de oppositie, terwijl de partij op federaal niveau mee verantwoordelijk is voor het beleid.
Ordonnantie : wet uitgaande van het Brussels beleidsniveau, het zgn. Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Logo: een Iris
Overzomeren : politiek neologisme ontstaan in de loop van het jaar 2011 - eindeloze zochtocht naar het vormen van een werkzame federale regering in het koninkrijk België.zomervakantie wordt aangewend om eens rustig te bezinnen, in het najaar zou t er dan een beslissing ( federaal niveau ) worden genomen. woord wordt niet zonder enige iriomie gebruikt.
P
Particratie : regeervorm waarbij politieke partijen een zeer grote invloed uitoefenen op het wettelijk en sociaal-economisch beleid. vb. zijn het Italië van de jaren zeventig of het hedendaagse België, wel in verschillende gradaties in functie van stad, regio, streek, gewest.
Partij : netwerk van mensen / groepen die er min of meer dezelfde ideeën op nahouden wat betreft de inrichting en het bestuur van de samenleving. ze presenteren zich hiervoor bij verschillende soorten verkiezingen en willen nadien mee besturen
Peristilium : centrale inkomhal van het gebouw van de Wetgevende Kamers in Brussel.ruimte voor persconferenties. trap met het groene tapijt geeft toegang tot de gebouwen van de Kamer. de trap met het rode tapijt leidt naar de Senaat.
Profileren :synoniem "scoren ". proces waarbij een partij of een individuele politicus wil duidelijk maken waar hij of zijn voorstaat. wanneer er verkiezingen in aantocht zijn, wordt dit principe zeer belangrijk. partijen schakelen hierbij marketingbureau's en / communicatiedeskundigen in.
Q
Quorum : minimum aantal parlementsleden dat aanwezig moet zijn om geldig te kunnen stemmen. het quorum is bereikt wanneer de helft plus één aanwezig is.
R
Rechterlijke macht : belangrijk onderdeel van de rechtstaat; deze macht moet de toepassing van wetten en decreten hanteren.
Regeerakkoord : korte tekst onderhandeld en goedgekeurd door politieke partijen, in het kader van coalitie-onderhandelingen. de ministers moeten nadien proberen het regeerakkord zo correct mogelijk uit te voeren.
Regeringsverklaring : summiere tekst waarbij de meerderheid aangeeft welke de voornaamste beleidsopties zijn voor de legislatuur. over ieder woord van deze tekst wordt wel gedurende ruime tijd onderhandeld, ieder woord wordt gewikt en gewogen. de regeringsverklaring wordt plechtig voorgelezen in Kamer en Senaat, waarna een debat en een stemming volgt over deze tekst. ( investituursdebat )
Iedere tweede dinsdag van de maand oktober legt de regering een zgn. STATE OF THE UNION af. Via een plechtige verklaring presenteert men de plannen voor het volgend jaar.
Rekenhof : belangrijke federale instelling, staat de Kamer bij bij de controle van de uitgaven van de staat. brengt ieder jaar een rapport. adviezen van deze instelling worden niet altijd opgevolgd.
S
Scheiding der Machten : Trias Politica, basisprincipe van de rechtsstaat. Sluitstuk van de ( Westerse ) democratie. De beroemde denker Montesquieu ( 1689 - 1755 ) maakt in zijn boek ' De l'esprit des lois ' een scherp onderscheid tussen drie machten. De wetgevende : deze macht bepaalt de algemene regels van het maatschappelijk leven. De uitvoerende : deze macht zorgt voor de toepassing van wetten in concrete gevallen ( het dagelijks bestuur ) en tenslotte de rechterlijke macht. Deze macht beslecht geschillen die rijzen bij de toepassing van wetten.
Uitermate belangrijk principe, wel sterk normatief geladen.
Senaat : één van de twee wetgevende kamers van het koninkrijk België. telt 74 leden, verdeeld over vier categorieën. laatste verkiezing : juni 2010 huidige voorzitter : Danny Pieters - NVA. kan een evolueren van een reflectiekamer naar een instelling van de deelstaten. historisch gezien : sterk aristocratisch gericht, ook opgericht om het stemmen van gelegenheidswetten ('waan van de dag ') tegen te gaan. rode tapijten in het paleis der natie.
Staatsblad : krant van de overheid, waarin alle wetten en koninklijke besluiten worden in opgenomen.een wet heeft slechts rechtsgeldigheid wanneer ze gepubliceerd is in het Staatsblad. bestaat alleen nog digitaal (www.staatsblad.be)
Staatshervorming : continu proces van hervorming van de Belgische Staat, van een unitair geregeerd gebied naar een land van gemeenschappen en gewesten. uitermate complexe materie, voer voor grondwetspecialisten en sommige politologen, dikwijls een bron van ergernis voor vele burgers, die andere zorgen hebben.
Stembusakkoord : informeel beleid; afspraak van voor de verkiezingen om NA de verkiezingen te gaan samenwerken in een coalitieverband. op zijn minst dubbelzinnig gedrag, hierbij geeft men aan dat men de stembusgang niet echt ernstig neemt. anderzijds schept men via zo'n akkoord ook een zekere duidelijkheid naar de kiezer toe.
Stemrecht : recht voor iedere burger vanaf de leeftijd van 18 jaar om één stem uit te brengen bij politieke verkiezingen. ( A.E.S., algemeen enkelvoudig stemrecht ) systeem ingevoerd na W.O. I - 1919. vanaf 1893 bestond het zgn. meervoudig stemrecht, alle mannen mochten stemmen, maar rijkere burgers en hooggeschoolden hadden het recht op twee of drie stemmen. in 1948 werd het enkelvoudig stemrecht uitgebreid voor alle vrouwen. vanaf 1981 mag men stemmen vanaf de leeftijd van 18 jaar.
T
Theocratie : regeervorm waarbij de godsdienst als deelsysteem een enorme invloed heeft op het beleid. deze regeervorm bestaat niet meer in Westerse landen - wel in sterk afgezwakte vorm in landen als Polen -. komt wel nog voor in bepaalde Moslimlanden, vb. in het hedendaagse Iran. de meeste politieke denkers /waarnemers pleiten voor een scheiding van kerk en staat. vb. het hedendaagse Turkije is daar een min of meer geslaagd voorbeeld van.
Tweekamerstelsel : het federaal parlement in België bestaat uit twee kamers : de Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat. In de Kamer vinden de echte debatten plaats - hier kan in principe een regering ten val gebracht worden -. De Senaat is meer een reflectiekamer, een instelling om maatschappelijke trends vanuit het perspectief van lange termijn te bekijken.
Af en toe wordt het idee geopperd om de Senaat af te slanken, of zelfs om de instelling volledig af te schaffen.
U
Uitvoerende macht : regering, bestaande uit Ministers en Staatssecretarissen. de federale regering mag maximum 15 Ministers tellen, een Vlaamse regering maximum 9. iedere minister heeft een zgn. portefeuille, een afgelijnd beleidsgebied waar hij of zij verantwoordeliojk voor is.
Unitair : het België van voor de staatshervormingen. systeem van één regering voor heel het land. enerzijds achterhaald door de feitelijke evolutie van het land, anderzijds springlevend in bepaalde middens. ( unionistisch federalisme)
V
Verkiesbare plaats :plaats op een kieslijst die met een grote zekerheid een zetel zal oplevern, wanneer een partij het goed doet. de lijstrekkers van een grote partij hebben een verkiesbare plaats en er moet dus al veel mislopen willen ze de mist ingaan. voor een kleine partij is een verkiesbare plaats dikwijls een 'strijdplaats'. (vb. afhankelijk van de vraag of een partij de kiesdrempel haalt )
Verzuiling :proces waarbij de maatschappij sterk opgedeeld is op basis van levensbeschouwelijke,religieuze en sociale principes.Historisch gezien een belangrijk concept. Tot op het eind van de jaren zeventig van vorige eeuw werd heel het maatschappelijk spectrum sterk bepaald door de tegenstelling tussen ' katholieken' en 'vrijzinnigen'. (liberalen en socialisten) Niet alleen binnen het politieke veld, maar ook op sociaal-economisch vlak, gezondheidszorg, onderwijs, pers (dag-en weekbladen ) Tegenwoordig spreekt men niet meer over zuilen, maar wél over levensbeschouwelijke verbanden. vb. het ACW staat voor christelijk-sociale waarden, grotendeels los van de kerk of andere instituten.
Verzuring :proces van maatschappelijk ongenoegen bij grote delen van de bevolking. gevoel van niet mee te tellen, uitgesloten te worden in eigen land. woord wordt dikwijls gehanteerd om de opkomst van extreem-rechts te 'verklaren '.
Vlaams Parlement : telt 124 parlementairen, 118 verkozen door de Vlamingen en 6 verkozen door de inwoners van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. eerste rechtstreekse verkiezing vod plaats in mei 1995, volgende in juni 2014. (samen met de Europese verkiezingen ) het Vlaams Parlement kan niet ontbonden worden, vandaar het systeem van een legislatuurregering. Vlaamse feestdag : 11 juli
Vlaanderen : noorderlijk gedeelte van het koninkrijk België.
Petrus Pictor, 1100 : Flandria , dulce solum, super omnes terra beata. Uit : Lof van Vlaanderen.
( Zoet Vlaanderen, gezegend boven alle andere landen )
Vragenuurtje : in het federaal parlement stellen iedere donderdagnamiddag de parlementairen vragen aan de Ministers.
W
Wet :regel of afspraak die iedere burger van een land dient te respecteren. het federaal parlement bespreekt wetten en keurt ze goed.
Wetgevende macht : ieder parlement dient wetten te maken en goed te keuren. in ons land , België, zijn er niet minder dan ZES parlemten met wetgevende macht. vb. het federaal parlement stemt wetten die voor alle Vlaminge gelden,het Vlaams parlement stemt decreten.
Wetstraat : straat gelegen in het hartje van Brussel, politiek zenuwcentrum van het land. Hier vindt men de gebouwen van Kamer en Senaat, de ambtswoning van de Eerste Minister, "de 16 ". plek van grote en kleine drama's.onbeduidend als men rekening houdt met het bestaan van "a global village" of een globale wereld met verschillende politieke en economische machtscentra.
Wetstratees : jargon van de politieke klasse. meestal alleen toegankelijk voor de insiders. het brede publiek heeft meestal geen echte boodschap aan deze taal. mix van verscheidene taalspelen : juridisch, politiek, waan van de dag, berekening en zakelijkheid. fascinerend om af en toe te bestuderen.
Z
Zetelverdeling : verdeling van de zetels in Kamer en Senaat. gebeurt op basis van vrije ( politieke ) verkiezingen via het systeem van politieke partijen. de verdeling komt tot stand op basis van de verkiezingsuitslag. de fractie die het meeste zetels behaalt (op basis van een samenvoeging van de taalgroepen ) mag in principe het ambt van Eerste Minister opeisen
Zuilen : netwerken op basis van levensbeschouwelijke, religieuze of sociale aard. minder dwingend systeem als pakweg 40 jaar geleden. vb. VSKO, 'de Guimardstraat' , vertegenwoordigt ongeveer 70 % van de Vlaamse leerlingen, dit niet meer op basis van een gesloten ideologie, maar wél op basis van een open waardensysteem.
Voor wie meer wil weten over de politieke aspecten van de werkelijkheid kunnen volgende drie boeken grote diensten bewijzen.
WEGWIJS POLITIEK. Mark DEWEERDT, CLEM DE RIDDER en ROGER DILLEMANS ( Davidsfonds, Leuven, 1994 )
MARIO VARGAS LLOSA, De vis in het water. Een autobiografie. Meulenhoff, Amsterdam, 1993.
DERK JAN EPPINK Vreemde buren. Over de politiek in Nederland en België. Uitgeverij Contact, A'dam / A'pen. 1998
