Federico Garcia Lorca
Bart Vonck
New York by night
De te jong gestorven grote Spaanse dichter Federico Garcia Lorca ( 1898 - 1936 ) leefde ook twee jaar in de stad New York. In de jaren 1929 - 1930 studeerde hij aan de beroemde Columbia University. Federico volgde er cursussen om de Engelse taal meester te worden.
Meer bepaald, verbleef FGL in New York tussen juni 1929 en maart 1930. Het was zijn eerste bezoek aan een land buiten Spanje. Amerika, en zeker New York, was een ware verademing voor de dichter. Amerika was een democratische natie - zijn geboorteland Spanje kreunde in die dagen al bijna zes dagen onder het juk van de dictator Primo de Rivera.
New York vomde dus een echte openbarig voor Lorca, een romantische ziel met een sterke interesse voor sociale problemen. Hij kon er ook vrij uitkomen voor zijn homoseksuele identiteit, iets wat nagenoeg onmogelijk was in het toenmalige Spanje.
In NYC was Lorca ook een bevoorrechte getuige van één van de meest kritische momenten in de geschiedenis van het geavanceerde kapitalisme. De beurscrash van Wall Street ( 1929 ) en de dramatische sociale gevolgen daarvan.
Bij FGL gaan leven en werk steevast hand in hand.
" Het ontstaan van elk van deze gedichten die je in je hand houdt, lezer, komt overeen met de geboorte van een nieuwe scheut aan de muzikale boom van mijn bloeiende leven. Dit werk is heel hecht met mijn eigen leven verweven, het te minachten zou gemeen zijn. "
In de bundel " DICHTER IN NEW YORK " toont zich een enigszins andere Lorca. Hij klaagt in felle bewoordingen de industriële beschaving en 'de deugden' van de wetenschappelijke rationaliteit aan.
Het gedicht " DE DAGERAAD " uit deze bundel is m.i. een bijzonder krachtig en expressief gedicht, dat het hic et nunc - het hier en nu - van 1929 ver overschrijdt. De nadelen van IEDER industrieel en anoniem systeem worden genadeloos beschreven in dit prangende gedicht. Ook in de stationsbuurten van Vlaamse provinciesteden - anno 2011 - zie je ze elke dag staan : de outsiders, de havenlozen die niet weten van welk hout pijlen te maken...
Hier komt het gedicht ( in een sublieme vertaling van BART VONCK. ( Federico Garcia Lorca. Verzamelde gedichten. Perpetua Reeks.Athenaeum - Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2009 )
DE DAGERAAD
De dageraad van New York heeft
vier zuilen van slijk
en een orkaan van zwarte duiven
die rondspatten op rottend water.
De dageraad van New York kreunt
op eindeloze brandladders
die tussen de kantlijnen tasten
over nardussen van uitgetekende angst.
De dageraad komt en niemand ontvangt hem in zijn mond
want MORGEN of HOOP zijn daar onmogelijk.
Soms doorboren de munten in uitzinnige zwermen
verlaten kinderen en vreten ze op.
Zij die vroeg buiten komen, weten in hun botten :
er komt geen paradijs, geen ontbladerde liefdes;
ZE WETEN DAT ZE NAAR HET SLIJK VAN CIJFERS EN WETTEN LOPEN,
naar kunstloze spelen, NAAR VRUCHTELOOS GEZWEET.
Het licht wordt bedolven onder ketens en lawaai
in schunnige uitdaging van kennis zonder wortels.
Door de buurt wankelen slapeloze mensen
als waren ze pas ontsnapt aan een schipbreuk van bloed.
In de Verenigde Staten verschenen na de verwoestende aanslagen op de WTC-toren - 11 september 2001 , nu al bijna tien jaar geleden - nieuwe vertalingen van deze gedichtenbundel van FGL van 1930. De sfeer in die dagen na die onmogelijke geachte aanslag leek verdacht veel op die opgeroepen door Lorca op het einde van de jaren twintig van de vorige eeuw. Een surrealistisch kader van armoede, racisme, sociale turbulenties, eenzaamheid. Kortom een ander New York, ver weg van het zo vaak gecultiveerde beeld van een stad van vitaliteit en schoonheid...
De origenele tekst gaat als volgt.
LA AURORA
La aurora de Nueva York tiene
cuatro columnas de cieno
Y un huracan de negras palomas
que chapotean de aguas podridas.
La auroa de Nueva York gime
por las immensas escaleras
buscando entre las aristas
nardos de angustia dibujada.
La aurora llega y NADIE LA RECIBE EN SU BOCA
porque alli no hay manana ni esperanza posible.
A veces las monedas en enjambres furiosos
taladran Y DEVORAN ABANDNADOS NINOS.
Los primeros que salen comprenden con sus huesos
que no habra paraiso ni amores deshojados;
saben que van al cieno de numeros y leyes,
a los juegos sin arte, A SUDORES SIN FRUTO.
La luz es sepultada por cadenas y ruidos
en impudico reto de ciencia sin raices.
Por LOS BARRIOS hay gentes que vacilan insomnes
com recien salidas de un naufragio de sangre.
En dan tenslotte in de meeste recente vertaling van Medina en Statman ( New York, Grove Press, 2008 )
DAWN
Dawn in New York
has four columns of filth
and a hurricane of black doves
splashing in putrdi waters.
Dawn in New York whimpers
down the huge stairs
seeking in the chaff
flowers of sketched anguish.
Dawn comes and no one receives it in his mouth
because there is no tomorrow or possibility of hope.
Sometimes furious swarms of coins
drill and devour the abandoned children.
The first to leave understand in their bones
there'll be no paradise or leafless loves;
THEY KNOW THEY GO TO THE FILTH OF NUMBERS AND LAWS,
to artless games, to fruitless sweat.
The light is burried by noise and chains
IN THE OBSCENE CHALLENGE OF ROOTLESS SCIENCE.
In the neighborhoods are people who wander unsleeping
LIKE SURVIVORS OF A SHIPWRECK OF BLOOD.
In de poëzie wordt de versplintering van de mens kennis, kennis van wat is geweest, kennis van wat is en vooral kennis van wat nog moet komen..... Welke verrassingen heeft het liberale kapitalisme, sinds een drietal jaren opnieuw in een overlevingscrisis verwikkeld, nog in petto voor de mensen, en dit op wereldwijde schaal ?
In 1936 wordt Lorca dan terechtgesteld en vermoord door nationalistische aanhangers van de Spaanse dicatotor generaal FRANCO.
Als homo, als verfijnde ziel, als vrijgevochten geest, schrijver en kosmopoliet was hij een doorn in het oog van het rechtse Spanje. Over de juiste omstandigheden van zijn dood tasten we nog grotendeels in het duister.
Een gelukkig en voorspoedig 2011 toegewenst aan iedereen ! Op weg naar relevante kennis mét wortels.... KZT . Groetjes, Rik. Lier, 1 januari 2011.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten